Brabantse koplopers concreet aan de slag met circulair bouwen

‘Alleen als we kennis delen, kunnen we versnellen’

Herbert van der Heijden trapte de middag af. “Als je kennis deelt, kun je alleen maar beter worden en elkaar verder helpen, zodat circulair bouwen het nieuwe normaal wordt. Als je ervaringen voor jezelf houdt, is versnelling niet mogelijk.” Terwijl die versnelling wél noodzakelijk is om onder de 1,5 graden te blijven. “Dat is niet zomaar een getal; het gaat een wezenlijk verschil maken voor de leefbaarheid van onze kinderen op aarde. Mijn broer en ik zijn de vierde generatie in dit familiebedrijf, en wij willen toekomstgericht werken voor de volgende generaties.” Dat is niet altijd makkelijk en we zijn er nog niet, maar met kleine stapjes kom je er ook: “50 keer 2 procent wordt ook 100 procent – dat is mijn levensmotto.”

Welke structurele verandering zijn nodig om verder te versnellen, luidde één van de vragen van de aanwezigen. Onder meer beschikbare LCA-data en gecertificeerde biobased bouwmaterialen werden genoemd als obstakel – die moeten versneld beschikbaar komen.

Circulair aanbesteden, hoe doe je dat?

Het bouwproject in Helvoirt maakt de ambities die de gemeente Vught had – circulair en betaalbaar – waar. Voor de gemeente was het uitschrijven van een circulaire aanbesteding voor dit project nieuw terrein. Projectleider Jesse Hijink deelde de belangrijkste ervaringen en lessen. Zijn advies: “Laat traditionele wegingsfactoren, die zich richten op opbrengstmaximalisatie, los.”

Voor het project hanteerde de gemeente BCI (Building Circularity Index) als gunningscriterium. Daarnaast beoordeelde de gemeente ook op de haalbaarheid van de score. Zo moesten inschrijvende partijen zoveel mogelijk LCA’s en terugnamegaranties opnemen. De weging hiervoor gaf de doorslag bij de aanbesteding. Daarbij gold dat het totaal aantal punten was opgebouwd uit de BCI-score maal de factor haalbaarheid. De inschrijving van PUYCK had niet de allerhoogste BCI-score van alle indieners, maar wél de beste toelichting en bewijslast op het gebied van haalbaarheid. Tot slot drukte Jesse de aanwezigen op het hart: “Vertrouw op de creativiteit van de ontwikkelaars.”

Circulair ontwerpen

Ook voor Archifit was dit project leerzaam. De startfase was voornamelijk uitzoeken: ‘hoe ontwerp je volgens een BCI?’, vertelde Marije Sanders-Kortekaas. Archifit is trots op het resultaat – het bureau maakte onder meer gebruik van de Shearing layers of change en de materialenpiramide. Circulariteit is geen ‘sausje’ dat je achteraf toevoegt, maar iets dat je van begin af aan moet meenemen in je ontwerp, benadrukte Marije. Als leidraad zijn bijvoorbeeld de 10 r’s of the circular economy gebruikt. Voor Helvoirt zijn dat onder andere: refuse (stap af van functies en producten die je niet nodig hebt), reduce (efficiënter omgaan met materiaal), reuse (hergebruik, zoals bij dit project dakpannen), repurpose (demontabel casco met terugnamegarantie).

Voor meer context bij o.a. de Shearing layers of change, de materialenpiramide en de 10 r’s of the circular economy: zie de bijgevoegde presentatie van Archifit.

Hoe zien de toegepaste maatregelen er in de praktijk uit?

Projectontwikkelaar Lauran van Poppel (PUYCK Ontwikkeling) gaf een kijkje in de keuken van de 17 woningen. Efficiënt verticaal bouwen en slim samenwerken scheelt uitstoot en afval. Zo zijn de badkamers met duurzame vloeren en wanden in één dag geplaatst. En doordat de verschillende leveranciers bij elkaar in de buurt zaten, konden zij producten op één vrachtwagen vervoeren. Bijkomend voordeel van werken met duurzame materialen: het is fijner, schoner en gezonder. “Vlasisolatie prikt niet.” Vragen die bij ontwikkelaar en bouwer op dit moment spelen om het nóg beter te doen: hoe kunnen we bouwen met minder installaties? En wat zijn circulaire alternatieven voor pur?

Meten = weten (en PUYCK scoort goed!)

PUYCK heeft de data van dit project gedeeld met Michael Bol (Buro Kade), die deze heeft verwerkt in de ‘gebouwroos’ (of: de Duurzaamheidsmonitor Het Nieuwe Normaal). Dit meetinstrument maakt inzichtelijk of de vooraf vastgestelde circulaire prestaties van projecten in de praktijk ook worden waargemaakt. Conclusie: het project scoort zo’n 10 procent beter in de praktijk dan het ingediende theoretische model waarmee PUYCK de tender won.

Michael Bol: “Met deze manier van uitvragen kan de markt haar creativiteit, kennis en kunde inzetten om circulair bouwen naar een hoger niveau te tillen en waar te maken wat is beloofd.” Hij benadrukt: “Om projecten onderling te kunnen vergelijken, zijn nog meer referentiedata nodig.”

Rondleiding

Mike Janssen (Van der Heijden bouw en ontwikkeling) leidde de BACB-leden tot slot rond op de bouwplaats, om alle onderwerpen die aan bod waren gekomen in de praktijk te laten zien. Van (de zoektocht naar) circulaire kierdichting tot de voor- en nadelen van gebruikte dakpannen, van circulaire demontabele vloeren tot prefab badkamers.